سرطان چیست؟
سرطان، نوعی بیماری سخت است که در آن برخی از سلول های بدن به طور غیرقابل کنترلی رشد می کنند و به سایر قسمت های بدن گسترش می یابند. این بیماری، تقریباً در هر جایی از بدن انسان که از تریلیون ها سلول تشکیل شده، می تواند شروع شود. به طور معمول، سلولهای انسان از طریق فرآیندی به نام تقسیم سلولی رشد و تکثیر میشوند، تا سلولهای جدید را در صورت نیاز بدن تشکیل دهند. هنگامی که سلول ها پیر می شوند یا آسیب می بینند، می میرند و سلول های جدید جای آنها را می گیرند. اما، گاهی اوقات این فرآیند منظم نظم خود را از دست می دهد و سلولهای غیرطبیعی یا آسیب‌دیده رشد می‌کنند، در حالی که نباید تکثیر شوند. این سلول ها ممکن است تومورهایی را تشکیل دهند که توده های بافتی هستند. تومورها می توانند سرطانی یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشند. تومورهای سرطانی به بافت‌های مجاور گسترش می‌یابند یا به اصطلاح به آن بافت ها حمله می‌کنند و می‌توانند به نقاط دوردست بدن سفر کنند تا تومورهای جدید را تشکیل دهند (فرآیندی به نام متاستاز). این تومورهای سرطانی، ممکن است تومورهای بدخیم نیز نامیده شوند. بسیاری از سرطان‌ها تومورهای جامد را تشکیل می‌دهند، اما سرطان‌های خون، مانند لوسمی‌ها، عموماً چنین نیستند.
تومورهای خوش خیم به بافت های مجاور گسترش نمی یابند یا به آنها حمله نمی کنند. این نوع تومورها، هنگامی که برداشته می شوند، معمولاً دوباره رشد نمی کنند، در حالی که تومورهای سرطانی گاهی اوقات مجددا رشد می کنند. با این حال، تومورهای خوش خیم نیز گاها ممکن است بسیار بزرگ باشند. برخی از آنها می توانند علائم جدی ایجاد کنند یا زندگی فرد را تهدید کنند، مانند تومورهای خوش خیم مغزی.
تفاوت بین سلول های سرطانی و سلول های طبیعی
سلول های سرطانی از بسیاری جهات با سلول های طبیعی متفاوت هستند. به عنوان مثال:
- سلول های سرطانی، حتی در غیاب سیگنال هایی که به آنها فرمان رشد می دهند نیز، رشد می کنند. اما، سلول های طبیعی تنها زمانی رشد می کنند که چنین سیگنال هایی را دریافت کنند. حتی سلولهای سرطانی، سیگنال‌هایی را که به طور معمول به سلول‌ها فرمان می دهند تا تقسیم شوند یا بمیرند را نادیده می گیرند (فرایند مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی یا آپوپتوز)
- سلول های سرطانی به سلولهای نواحی مجاور خود حمله کرده و حتی به سایر نواحی بدن نیز سرایت می کنند. سلول های طبیعی وقتی با سلول های سرطانی برخورد می کنند، رشد خود را ازدست داده و بیشترشان در بدن حرکت نمی کنند.
- عروق خونی موجود در اطراف بخش سرطانی، در این قسمت متمرکز شده و تومورها را با اکسیژن و مواد مغذی شان تامین می کنند و مواد زائد را از آنها دفع می کنند.
- سلول های سرطانی، از سیستم ایمنی پنهان میشوند. چرا که سیستم ایمنی به طور معمول سلول های آسیب دیده یا غیر طبیعی را از بین می برد.
- گاها این سلول های بدخیم، سیستم ایمنی را فریب می دهند تا به سلول های سرطانی کمک کند که زنده بمانند و رشد کنند. به عنوان مثال، برخی از سلول های سرطانی سلول های ایمنی را متقاعد می کنند که به جای حمله به تومور، از آن محافظت کنند.
- سلول های سرطانی، تغییرات متعددی در کروموزوم‌های خود انباشته می‌کنند، مانند تکرار و حذف قسمت‌هایی از کروموزوم. تعداد کروموزوم های برخی از سلول های سرطانی دو برابر سلول های طبیعی است.
- سلول های بدخیم، متکی به انواع مختلف مواد مغذی نسبت به سلول های طبیعی هستند. علاوه بر این، برخی از این سلول ها، به روشی متفاوت از اکثر سلول های طبیعی از مواد مغذی انرژی تولید می کنند. این فرآیندها، به سلول های سرطانی اجازه می دهد تا سریعتر رشد کنند.
بسیاری از اوقات، سلول های سرطانی به شدت به این رفتارهای غیرعادی متکی هستند و بدون آنها نمی توانند زنده بمانند. محققان از این واقعیت استفاده کرده و درمان هایی را توسعه داده اند که ویژگی های غیر طبیعی سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد. برای مثال، برخی از درمان‌های سرطان از رشد رگ‌های خونی به سمت تومورها جلوگیری می‌کنند و اساساً تومور را از مواد مغذی مورد نیاز گرسنه می‌سازند.
علل بیماری سرطان
سرطان یک بیماری ژنتیکی است، یعنی در اثر تغییراتی در ژن‌هایی ایجاد می‌شود که نحوه عملکرد سلولهای ما، به ویژه نحوه رشد و تقسیم آنها را کنترل می‌کنند. تغییرات ژنتیکی که باعث سرطان می شوند، ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتند:
- خطاهایی که هنگام تقسیم سلول ها رخ می دهند.
- آسیب به DNA، ناشی از مواد مضر در محیط، مانند مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو و یا پرتوهای فرابنفش خورشید
بدن به طور معمول، سلول های دارای DNA آسیب دیده را قبل از تبدیل شدن به سرطان از بین می برد. اما توانایی بدن برای انجام این کار با افزایش سن کاهش می یابد که این به بخشی از دلیل افزایش خطر ابتلا به سرطان در آینده تبدیل می شود. سرطان هر فرد، دارای ترکیب منحصر به فردی از تغییرات ژنتیکی اش است. با ادامه رشد سرطان، تغییرات بیشتری رخ خواهد داد. حتی در یک تومور، سلول های مختلف ممکن است تغییرات ژنتیکی متفاوتی داشته باشند.
تغییرات ژنتیکی کمک کننده به ایجاد سرطان بر سه نوع اصلی ژن تأثیر می‌گذارند: پروتوآنکوژن‌ها، ژن‌های سرکوبگر تومور و ژن‌های ترمیم DNA. این تغییرات گاهی اوقات "محرکان" سرطان نامیده می شوند.
پروتوآنکوژن ها، در رشد و تقسیم سلولی طبیعی نقش دارند. با این حال، زمانی که این ژن‌ها به روش‌های خاصی تغییر می‌کنند یا فعال‌تر از حد طبیعی می شوند، ممکن است به ژن‌های سرطان‌زا (یا انکوژن‌ها) تبدیل شوند و به سلول‌ها اجازه رشد و زنده ماندن را می‌دهند در حالی که آن سلول ها نباید اجازه رشد و زنده ماندن داشته باشند.
ژن های سرکوبگر تومور، نیز در کنترل رشد و تقسیم سلولی نقش دارند. سلول‌هایی که تغییرات خاصی در ژن‌های سرکوب‌کننده تومور دارند، ممکن است به شیوه‌ای کنترل نشده تقسیم شوند.
ژن های ترمیم DNA، در تثبیت DNA آسیب دیده نقش دارند. سلول‌هایی که دارای جهش در این ژن‌ها هستند، تمایل به ایجاد جهش‌های اضافی در ژن‌های دیگر و تغییرات در کروموزوم‌های خود، مانند تکثیر و حذف قسمت‌های کروموزوم خود را دارند. این جهش ها با هم ممکن است باعث سرطانی شدن سلول ها شوند.
دانشمندان، دریافتند که جهش های خاصی معمولا در بسیاری از انواع سرطان رخ می دهد. در حال حاضر بسیاری از درمان‌های سرطان در دسترس هستند که جهش‌های ژنی موجود در سرطان را هدف قرار می‌دهند. برخی از این درمان‌ها، می‌توانند توسط هر فرد مبتلا به سرطان دارای جهش هدفمند استفاده شوند و مهم نیست که سرطان از کجا شروع به رشد کرده است.
سرطان گسترش یافته
سرطانی که از جایی که برای اولین بار در آن شکل گرفته به جای دیگری در بدن گسترش یافته باشد، سرطان متاستاتیک نامیده می شود و فرآیندی که طی آن سلول های سرطانی به سایر قسمت های بدن گسترش می یابند، متاستاز نامیده می شود. سرطان متاستاتیک همنام و همنوع سلول های سرطانی اصلی یا اولیه است. به عنوان مثال، سرطان سینه که یک تومور متاستاتیک در ریه ایجاد می کند، سرطان سینه متاستاتیک است، نه سرطان ریه.
در زیر میکروسکوپ، سلولهای سرطانی متاستاتیک معمولاً شبیه سلولهای سرطانی اولیه هستند. علاوه بر این، سلولهای سرطانی متاستاتیک و سلولهای سرطان اصلی معمولاً دارای برخی ویژگی‌های مولکولی مشترک هستند، مانند وجود تغییرات کروموزومی خاص. در برخی موارد، درمان ممکن است به افزایش طول عمر افراد مبتلا به سرطان متاستاتیک کمک کند. در موارد دیگر، هدف اولیه درمان سرطان متاستاتیک، کنترل رشد سرطان یا تسکین علائم ناشی از آن است. تومورهای متاستاتیک می توانند آسیب شدیدی به عملکرد بدن وارد کنند و اکثر افرادی که بر اثر سرطان می میرند، به دلیل بیماری متاستاتیک جان خود را از دست می دهند.
تغییرات بافتی مشابه سرطان
هر تغییری در بافت های بدن سرطان نیست. با این حال، برخی تغییرات بافتی در صورت عدم درمان ممکن است به سرطان تبدیل شوند. در اینجا، چند نمونه از تغییرات بافتی وجود دارد که سرطانی نیستند، اما در برخی موارد تحت نظر هستند. زیرا ممکن است بعدها سرطانی شوند:
- هیپرپلازی، زمانی اتفاق می افتد که سلول های داخل بافت سریعتر از حد طبیعی تکثیر می شوند و سلول های اضافی ساخته می شوند. با این حال، سلول ها و نحوه سازماندهی بافت هنوز در زیر میکروسکوپ طبیعی به نظر می رسند. هیپرپلازی می تواند ناشی از عوامل یا شرایط مختلفی از جمله تحریک مزمن باشد.
- دیسپلازی، یک بیماری پیشرفته تر از هیپرپلازی است. در دیسپلازی، تجمع سلول های اضافی نیز وجود دارد. اما سلول ها غیر طبیعی به نظر می رسند و تغییراتی در نحوه سازماندهی بافت وجود دارد. به طور کلی، هر چه سلول‌ها و بافت‌ها غیرطبیعی‌تر به نظر برسند، احتمال ایجاد سرطان بیشتر می‌شود. برخی از انواع دیسپلازی ممکن است نیاز به نظارت یا درمان داشته باشند، اما برخی دیگر اینطور نیستند. نمونه ای از دیسپلازی یک خال غیر طبیعی است که روی پوست ایجاد می شود. این خال، می تواند به ملانوم تبدیل شود، اگرچه معمولا اینطور نیست.
- کارسینوم درجا، یک بیماری پیشرفته تر است. اگرچه گاهی اوقات به آن سرطان مرحله 0 می گویند، اما سرطان نیست. زیرا سلول های غیرطبیعی مانند سلول های سرطانی به بافت مجاور حمله نمی کنند. اما، از آنجایی که برخی از کارسینوم ها در محل ایجاد شده ممکن است به سرطان تبدیل شوند، معمولاً باید سریعا اقدام به درمانشان کرد.
انواع سرطان
بیش از 100 نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان معمولاً براساس اندام ها یا بافت هایی که سرطان ها در آنجا شکل می گیرند، نام گذاری می شوند. به عنوان مثال، سرطان ریه از ریه و سرطان مغز از مغز شروع می شود. سرطان ها همچنین ممکن است با نوع سلولی که آنها را تشکیل داده اند نیز توصیف شوند، مانند یک سلول اپیتلیال یا سنگفرشی.
در زیر، چند دسته از سرطان ها وجود دارد که در انواع خاصی از سلول ها شروع می شوند:
کارسینوم
کارسینوم شایع ترین نوع سرطان است و توسط سلول های اپیتلیال که سطوح داخلی و خارجی بدن را می پوشانند، ایجاد می شود. کارسینوم هایی که در انواع مختلف سلول های اپیتلیال شروع می شوند، نام های خاصی دارند:
- آدنوکارسینوم، سرطانی است که در سلول های اپیتلیالی که مایعات یا مخاط تولید می کنند، ایجاد می شود. بافت های دارای این نوع سلول ها را گاهی بافت غده ای می نامند. اکثر سرطان های سینه، روده بزرگ و پروستات، آدنوکارسینوم هستند.
- کارسینوم سلول بازال، سرطانی است که در لایه پایین یا پایه اپیدرم، که لایه بیرونی پوست فرد است، شروع می شود.
- کارسینوم سلول سنگفرشی، سرطانی است که در سلولهای سنگفرشی اپیتلیال که درست در زیر سطح خارجی پوست قرار دارند، تشکیل می‌شود. سلول های سنگفرشی، بسیاری از اندام های دیگر از جمله معده، روده، ریه ها، مثانه و کلیه ها را نیز پوشانده اند. این سلول ها، در زیر میکروسکوپ مانند فلس های ماهی صاف به نظر می رسند. کارسینوم سلول سنگفرشی گاهی اوقات کارسینوم اپیدرموئید نیز نامیده می شود.
- کارسینوم سلول انتقالی، سرطانی است که در نوعی بافت اپیتلیال به نام اپیتلیوم انتقالی یا یوروتلیوم تشکیل می شود. این بافت که از لایه‌های زیادی از سلولهای اپیتلیال تشکیل شده است که می‌توانند بزرگ‌تر و کوچک‌تر شوند، در پوشش‌های مثانه، حالب‌ها و بخشی از کلیه‌ها و چند عضو دیگر یافت میشوند. برخی از سرطان‌های مثانه، حالب و کلیه، سرطان‌های سلولی انتقالی هستند.
سارکوم
سارکوم ها سرطان هایی هستند که در استخوان و بافت های نرم، از جمله ماهیچه، چربی، رگ های خونی، رگ های لنفاوی و بافت فیبری مانند تاندون ها و رباط ها تشکیل می شوند. استئوسارکوم، شایع ترین سرطان استخوان است. شایع ترین انواع سارکوم بافت نرم لیومیوسارکوم، سارکوم کاپوزی، هیستیوسیتوم فیبری بدخیم، لیپوسارکوم و درماتوفیبروسارکوم پروتوبرانس می باشد.
سرطان خون
سرطان هایی که در بافت خون ساز مغز استخوان شروع می شوند، لوسمی نامیده می شوند. این سرطان ها تومورهای جامد را تشکیل نمی دهند. در عوض، تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی (سلولهای لوسمی و سلولهای بلاست لوسمیک) در خون و مغز استخوان جمع میشوند و سلولهای طبیعی خون را از بین می‌برند. سطح پایین سلول های خونی طبیعی می تواند اکسیژن رسانی به بافت های بدن، کنترل خونریزی یا مبارزه با عفونت ها را برای بدن سخت تر کند. چهار نوع شایع لوسمی وجود دارد که بر اساس سرعت بدتر شدن بیماری و نوع سلول خونی که سرطان در آن شروع می شود، گروه بندی می شوند. انواع حاد لوسمی به سرعت و انواع مزمن کندتر رشد می کنند.
لنفوم
لنفوم سرطانی است که در لنفوسیت ها،یا همان سلول های T یا سلول های B، شروع می شود. اینها گلبول های سفید خونی هستند که با بیماری مبارزه می کنند و در واقع، بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. در لنفوم، لنفوسیت های غیرطبیعی در غدد و عروق لنفاوی و سایر اندام های بدن تجمع می یابند. دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد:
- لنفوم هوچکین: افراد مبتلا به این بیماری دارای لنفوسیت های غیرطبیعی هستند که سلول های رید-استرنبرگ نامیده می شوند. این سلول ها معمولا از سلول های B تشکیل می شوند.
- لنفوم غیر هوچکین: این نوع، گروه بزرگی از سرطان ها هستند که از لنفوسیت ها شروع می شود. این سرطان ها می توانند به سرعت یا آهسته رشد کنند و می توانند از سلول های B یا سلول های T تشکیل شوند.
مولتیپل میلوما
مولتیپل میلوم، سرطانی است که در سلول های پلاسما، نوع دیگری از سلول های ایمنی شروع می شود. سلولهای پلاسمای غیرطبیعی که سلولهای میلوما نامیده میشوند، در مغز استخوان تجمع می‌یابند و تومورهایی را در استخوان‌های سراسر بدن تشکیل می‌دهند. مولتیپل میلوما را میلوم سلول پلاسما و بیماری کاهلر نیز می نامند.
ملانوما
ملانوما سرطانی است که در سلول‌هایی که به ملانوسیت تبدیل میشوند، شروع می‌شود، این سلول‌ها سلولهای تخصصی هستند که ملانین می‌سازند. بیشتر ملانوم ها روی پوست ایجاد می شوند، اما این سرطان می تواند در بافت های رنگدانه ای دیگر مانند چشم نیز ایجاد شود.
تومورهای مغز و نخاع
انواع مختلفی از تومورهای مغز و نخاع وجود دارد. این تومورها بر اساس نوع سلولی که در آن تشکیل شده اند و محل تشکیل تومور برای اولین بار در سیستم عصبی مرکزی نامگذاری می شوند. به عنوان مثال، یک تومور آستروسیتی در سلول های مغزی ستاره ای شکل به نام آستروسیت شروع می شود که به حفظ سلامت سلول های عصبی کمک می کند. تومورهای مغزی می توانند خوش خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند.
انواع دیگری از تومورها به شرح زیرند:
- تومورهای سلول زایا
تومورهای سلول زاینده نوعی تومور هستند که در سلول‌هایی که اسپرم یا تخمک تولید می‌کنند، شروع می‌شود. این تومورها می توانند تقریباً در هر نقطه از بدن ایجاد شوند و می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- تومورهای نورواندوکرین
تومورهای عصبی غدد درون ریز از سلول هایی تشکیل می شوند که در پاسخ به سیگنالی از سیستم عصبی، هورمون ها را در خون آزاد می کنند. این تومورها، که ممکن است مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون تولید کنند، می توانند علائم مختلفی ایجاد کنند. تومورهای نورواندوکرین نیز ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند.
- تومورهای کارسینوئیدی
تومورهای کارسینوئید نوعی تومور عصبی غدد درون ریز هستند. این تومورها، تومورهایی با رشد آهسته هستند که معمولاً در دستگاه گوارش (اغلب در رکتوم و روده کوچک) یافت می شوند. تومورهای کارسینوئیدی ممکن است به کبد یا سایر نقاط بدن سرایت کنند و یا حتی موادی مانند سروتونین یا پروستاگلاندین ترشح کنند که باعث سندرم کارسینوئید شود.
ترجمه و تالیف: حدیثه سقاتپه
Refeences:
https://www.cancer.gov